Το Δεκέμβριο του 2019 ο πλανήτης μας ήρθε αντιμέτωπος με το νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2, ο οποίος προκαλεί τη νόσο COVID-19. Όπως ήταν αναμενόμενο, το ενδιαφέρον στράφηκε κατευθείαν στη θεραπεία αλλά και ταυτόχρονα στην πρόληψη. Δεδομένου όμως του ότι οι νοσούντες και οι θάνατοι αυξάνονταν διαρκώς, ενώ αντιικό φάρμακο και εμβόλιο δεν είχαν βρεθεί ακόμα, οι κυβερνήσεις όφειλαν να προστατέψουν τα κράτη τους. Έτσι, ένα από τα μέτρα πρόληψης που έλαβαν οι κυβερνήσεις βασιζόμενες σε επιδημιολογικά στοιχεία, οδήγησε στις αρχές του Απρίλη 90 χώρες και 3,9 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε διάφορες μορφές κατ’ οίκον περιορισμού, γνωστές παγκοσμίως με τον όρο lockdown.
Οι παρεμβάσεις αυτές επηρέασαν τη ψυχική, την κοινωνική και τη σωματική υγεία, τους τρεις πυλώνες της υγείας σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Το στρες αυξήθηκε, οι διατροφικές συνήθειες άλλαξαν, προκαλώντας διαταραχή της ενεργειακής ομοιόστασης και επιδεινώθηκε η παχυσαρκία.(1) Επιπλέον, νόσοι όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και καρδιαγγειακά νοσήματα αυξήθηκαν ή θα αυξηθούν. Έτσι, προέκυψαν τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα, λόγω του ότι αυξήθηκε το ποσοστό του πληθυσμού που ανήκει πλέον στις ευπαθείς ομάδες.(2)
Οι αρνητικές αυτές επιπτώσεις του lockdown όμως, μπορούν να περιοριστούν και καταλυτικό ρόλο γι’ αυτό έχει η άθληση. Οι μύες που συσπώνται μπορούν, μέσω κυτοκινών και πεπτιδίων (που κατατάσσονται ως μυοκίνες), να επιδρούν στον εαυτό τους (αυτοκρινής δράση), σε γειτονικές δομές (παρακρινής δράση), καθώς και σε απομακρυσμένες περιοχές δια της κυκλοφορίας του αίματος (ενδοκρινής δράση).(3) Συγκεκριμένες μορφές άθλησης, όπως η μέτριας έντασης συνεχής προπόνηση (MICT) ή αλλιώς αερόβια άσκηση (AE), αλλά πιο πολύ η υψηλής έντασης διαλειμματική προπόνηση (HIIT), αποδεδειγμένα διεγείρουν την αύξηση του νευροτροφικού παράγοντα του εγκεφάλου (BDNF). Μία από τις δράσεις του παράγοντα αυτού εντοπίζεται στον ιππόκαμπο. Εκεί προάγει την επιβίωση, τη διαφοροποίηση και την ανάπτυξη του νευρικού ιστού παίζοντας έτσι βασικό ρόλο στη δομή του, τη νευροπλαστικότητα και γενικότερα τη ρύθμιση των διαταραχών της διάθεσης και του άγχους.(4) Επίσης, η άσκηση, είτε MICT είτε AE σε συνδυασμό με ασκήσεις αντιστάσεων ενώ όχι τόσο η HIIT, διεγείρει την παραγωγή της ιντερλευκίνης 6 (IL-6) (3,5). Με την είσοδό της στην κυκλοφορία εκκρίνεται η GLP-1 από τα L κύτταρα του λεπτού εντέρου και στη συνέχεια του μονοπατιού η ινσουλίνη από τα β κύτταρα του παγκρέατος. Στην έκκριση της ινσουλίνης που ρυθμίζει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, βοηθούν και τα μονοπύρηνα που παράγουν IL-1ra και IL-10, προστατεύοντας έτσι, αλλά και αυξάνοντας σε μέγεθος τα β κύτταρα του παγκρέατος. Ακόμα, η μυϊκή σύσπαση διεγείρει και τη σχετιζόμενη με φολλιστατίνη πρωτεΐνη 1 (FRP-1), που βελτιώνει τη λειτουργία του ενδοθηλίου του αγγείων, προσδίδοντας έτσι μία άμυνα έναντι των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Είναι εφικτό όμως η άσκηση να ενισχύει και το ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς και να περιορίσει χρόνιες φλεγμονώδεις διεργασίες. Σ’ αυτό βασικό ρόλο κατέχει και πάλι η IL-6.(3)
Η εξασφάλιση των ευεργετικών επιδράσεων της άθλησης βασίζεται σε συγκεκριμένα πρωτόκολλα. Προπόνηση έως 30 λεπτά, συμπεριλαμβανομένου προθέρμανσης και αποθεραπείας, έντασης πάνω από 80% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας, με ασκήσεις διάρκειας έως 1 λεπτό, διαλείμματα που δεν υπερβαίνουν τα 4 λεπτά και για συνολικό χρονικό διάστημα 4 μηνών είναι το συνιστώμενο για HIIT.(6) Προπόνηση τουλάχιστον 150 λεπτά/εβδομάδα σε τουλάχιστον 3 μέρες/εβδομάδα, έντασης από 50% έως 70% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας και όχι πάνω από 2 συνεχόμενες μέρες είναι το συνιστώμενο για MICT και AE.(3,7) Προπόνηση 3 μέρες/εβδομάδα, σε όλες τις μυϊκές ομάδες και με 3 σετ των 8-10 επαναλήψεων είναι το συνιστώμενο για ασκήσεις αντιστάσεων.(7)
Συμπερασματικά, η ανασκόπηση αυτή μας δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθούμε μερικές από τις αρνητικές επιπτώσεις του lockdown, αλλά ταυτόχρονα τον τρόπο με τον οποίο η άθληση μπορεί να τις υπερκεράσει και να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα.
- Christoffer Clemmensen, Michael Bang Petersen and Thorkild I. A. Sorensen, Nat Rev Endocrinol. 2020 Jul 8 : 1-2, Will the COVID-19 pandemic worsen the obesity epidemic?
- https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/people-at-higher-risk/whos-at-higher-risk-from-coronavirus/
- Kristian Karstoft and Bente Klarlund Pedersen, Immunology and Cell Biology (2016) 94, 146-150, Exercise and type 2 diabetes: focus on metabolism and inflammation
- Yang Jin, Li Hua Sun, Wei Yang, Ran Ji Cui and Song Bai Xu, Front. Neurol., 04 June 2019, The Role of BDNF in the Neuroimmune Axis Regulation of Mood Disorders
- Martin Whitham, M. H. Stanley Chan, Martin Pal, Vance B. Matthews, Oja Prelovsek, Sebastian Lunke, Assam El-Osta, Hella Broenneke, Jens Alber, Jens C. Brüning, F. Thomas Wunderlich, Graeme I. Lancaster and Mark A. Febbraio, J Biol Chem. 2012 Mar 30; 287(14): 10771-10779, Contraction-induced Interleukin-6 Gene Transcription in Skeletal Muscle Is Regulated by c-Jun Terminal Kinase/Activator Protein-1
- Alberto Jimenez-Maldonaldo, Ivan Renteria, Patricia C. Garcia-Suarez, Jose Moncada-Jimenez and Luiz Fernando Freire-Roves, Front, Neurosci., 14 November 2018, The Impact of High-Intensity Interval Training on Brain Derived Neurotrophic Factor in Brain: A Mini-Review
- Ronald J. Sigal, Glen P. Kenny, David H. Wasserman, Carmen Castaneda-Sceppa, Russell D. White, Medicine & Science in Sports & Exercise 32(7):1345-60, August 2000, Physical Activity/Exercise and Type 2 Diabetes
